Məhsəti Gəncəvi adına Elektron Kitabxana

Şəhərin adının mənşəyi

«Gəncə» adının nədən başlanması, hansı anlamı bildirməsi haqda elmi ədəbiyyatda müxtəlif fikirlər mövcuddur. Araşdırıcılardan bir qrupu onun pəhləvi (parfiya) sözü olan «gəncə», yəni «xəzinə», bir qismi geniş, böyük mənasına gələn «gencə» ifadələri ilə, digərləri isə əsgi türk tayfaları hunlar və gəncəklərin adı ilə bağlı olması versiyalarını irəli sürürlər. Gəncənin tarixi və etnoqrafiyası haqda geniş tədqiqatlar aparmış gənc alim, tarix elmləri namizədi, dünyadan vaxtsız köcmüş Fərrux Əhmədov özünün «Gəncənin tarix yaddaşı» (Bakı, «Şirvannəşr», 1998) əsərində qədim şəhərin adının türk mənşəli olduğunu əsaslandıraraq diqqətəlayiq bir mülahizə ilə çıxış edir: «… Qaynaqlar inamla Kürboyu vilayətlərdə türklərin hökmranlığından xəbər verirlərsə, təbii ki, bu tayfaların hakiminin – xanının (xaqanının, kaqanının) iqamətgahı, baş kəndi olmamış deyildi. Və bu iqamətgahın məhz Gəncə olmasını inkar etmək üçün heç bir əsas yoxdur. Hesab edirik ki, əski çağlarda şəhər Gəncə yox, Qança (və ya Kançə) adlandırılmışdır (bax: İbn Xordadbek «Kniqa putey i stran» – kommentarii, issledovaniye, ukazateli i kartı Naili Velixanovoy, Baku, 1986, s. 78, 226). Bu sözün ilk komponenti «qan», «kan», «kaan», «xan» türk dillərində hakim, sərkərdə, başçı deməkdir. Sözün ikinci hissəsi olan – ca (-cə, -ça, -çə) tarixi Azərbaycanın ərazisində çox geniş yılmaqla məkan, yer, yurd bildirir. Belə qənaətə gəlmək olar ki, «Gəncə», «Qanca», «Kancə» sözləri «xan yeri», «xan məkanı»,«xan yurdu», «xanın, xaqanın oturduğu yer» anlamını verir. Maraqlıdır ki, XX əsrin əvvəlinə kimi «Qanja» və «Xan yurt» adları yerli əhalinin dilində Gəncənin cənub hissəsindəki dağlıq yerlərdə saxlanmışdı».

GƏNCƏ BU GÜN

Gəncə Azərbaycanın şimal-qərbində yerləşən şəhər. Ərazisi – 107 kv. km, əhalisi – 303 min nəfər (2006-cı il). Gəncə qonaqpərvərlik timsalıdır. Bu şəhər Gəncəbasar reqionunu mərkəzi olmaqla yanaşı, mənəvi paytaxtıdır. Şəhər iki inzibati vahidə: Kəpəz (ərazisi 55 kv. km) və Nizami (ərazisi 42 kv. km) rayonlarına bölünmüşdür. Eyni adlı iki bələdiyyə mövcuddur. İnsani və iqtisadi resurslar baxımından respublikanın ikinci şəhəridir. Şəhərdə istehsal edilən sənae məhsullarının ümumi həcminin çox hissəsi əlvan metallurqiya, yüngül və yeyinti sənayesi müəssisələrinin payına düşür. Gəncə şəhəri Şəmkir, Xanlar, Samux, Daşkəsən və Goranboy rayonları ilə qonşudur.

Məhsəti Gəncəvi Gəncə Haqqında

Mən Məhsətiyəm, hüsnümə yox tay, ortaq,
Olmuş mənə heyran o Xorasanla İraq.
Ey Puri – Xətibi – Gəncə gəl sən allah,
Qoyma məni ta yandıra odlara fəraq.

Sənə çox yaraşır bu xoş lətafət,

Gəl yanımda otur, ey hurisifət!

Gəncə Xətibinin xudpəsənd oğlu,

Gəl, bu zahidlikdən bari tövbə et!

Yetməzmi qəribə verdin işgəncə,
Cəfanın hüdudu olmazmı. , səncə ?!
Demişdin: Gəncədə kamə yetərsən,
İndi bu mən, bu sən bax, bu da Gəncə!

« Aprel 2024 »
Be	Ça	Ç	C	Ca	Ş	B
1	2	3	4	5	6	7
8	9	10	11	12	13	14
15	16	17	18	19	20	21
22	23	24	25	26	27	28
29	30